De gehele toespraak die burgemeester Leendert De Lange hield tijdens de Nationale Herdenking 2022 in Wassenaar kunt u hieronder teruglezen. For English, scroll down.
Dames en Heren, Ladies and Gentleman,
Vrede is kwetsbaar. Peace is vulnerable. De gruwelijke oorlogsbeelden die wij uit de geschiedenisboeken in zwart-wit kennen, hebben wij de afgelopen maanden in kleur op het nieuws teruggezien. Achter al deze beelden gaat een wereld van verhalen schuil. Haast onvatbaar voor ons is ieder slachtoffer iemands zoon, moeder of vriend. Een geliefde.
Oorlog leek, voor de velen van ons die dit nooit zelf hebben meegemaakt, altijd ver weg. Maar komt met de huidige oorlog in Oekraïne dichtbij. Deze gebeurtenissen zijn de laatste tijd veel op de voorgrond van onze gedachten geweest. Als gemeenschap leven wij mee.
Wij zijn hier bijeen om hen te herdenken die voor onze vrijheid gestorven zijn, maar met het besef dat op dit moment elders in Europa mensen voor hun vrijheid moeten vechten. Dit benadrukt voor ons dat vrijheid en vrede geen passief goed zijn.
Vandaag, op 4 mei, worden in heel Nederland alle slachtoffers herdacht, burgers en militairen, die in het Koninkrijk Nederland of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord, sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesmissies.
Dit doen wij ook in Wassenaar, op de Waalsdorpervlakte en hier bij het monument aan de Schouwweg. Wij hebben zojuist kransen gelegd voor de 577 Wassenaarders die de Tweede wereldoorlog niet overleefden. Velen van hen omdat zij in verzet gingen tegen de Duitse bezetter. Het moet ongelofelijk veel moed hebben gekost om tegen de stroom in te gaan, en hun leven op het spel te zetten voor de vrijheid waarin zij geloofden. Zij mogen niet worden vergeten. Voor onze vrijheid betaalden deze personen met hun leven.
Nederland is een land waar de vrijheden om voor jezelf na te denken en tegen de stroom in durven gaan, hoog in het vaandel staan. De strijd waar ons land 450 jaar geleden uit is ontstaan was met name een strijd voor de vrijheid van geweten en godsdienst. Het boegbeeld van deze opstandelingen, Willem van Oranje, was bij uitstek een persoon die tegen de stroom van zijn tijd in kritisch was op de onrechtvaardigheid die hij om zich heen zag. Al voor de opstand sprak hij in de Raad van State de nu beroemde woorden: “Ik kan niet goedkeuren dat vorsten over het geweten van hun onderdanen willen heersen (…)”. Een convictie waar hij de rest van zijn leven voor heeft gestreden, en uiteindelijk ook voor is gestorven.
Het fundament van vrijheden dat toen is gelegd, is ons zo vanzelfsprekend geworden dat wij er amper bij stil staat wat het betekent in ons dagelijks leven. Elke dag hebben wij hier de vrijheid om onze eigen keuzes te maken, de vrijheid om onszelf te zijn, en de vrijheid om te denken en op te komen voor onze eigen mening.
82 jaar geleden maakte de gewapende legermacht van de bezetter met grof geweld een einde aan deze vrijheden. De vrijheid om onze eigen keuzes te maken werd vervangen door een dictatuur. Joden werden verordend om een gele ster te dragen. De vrije pers werd verboden, en ook werd opkomen voor je eigen mening gevaarlijk.
En toch zijn er mensen die vandaag de dag het symbool van deze dictatuur in de openbare ruimte kladden. Dit gebeurde ook recent hier in Wassenaar. Het hakenkruis staat voor veel meer dan de schreeuw voor aandacht waarvoor het wordt gebruikt. Het wringt dan ook dat je je vrijheid gebruikt om een statement te maken met het symbool dat staat voor alles wat tegen die vrijheid is. Ook hierin wil ik mensen oproepen om kritisch na te blijven denken, en niet zomaar in dit soort acties mee te gaan als anderen dit doen.
Eén persoon die bij uitstek, ondanks de lastige omstandigheden, durfde om tegen zijn omgeving in te gaan was Geesbert van Barneveld. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte de heer van Barneveld voor de gemeente Wassenaar. Als gemeenteontvanger was hij verantwoordelijk voor de belastingen en het geld van de gemeente.
Geesbert van Barneveld gebruikte zijn positie bij de gemeente voor het steunen van allerlei verzetsactiviteiten. Dit bleef hij ook doen nadat de burgemeester van Wassenaar door de Duitsers was afgezet en vervangen door een Duitsgezind NSB-lid. Vanuit zijn kantoor in de Paauw hield hij zich onder de neus van deze foute burgemeester bezig met illegale activiteiten, zoals het verschaffen van valse persoonsbewijzen aan onderduikers en het financieel helpen van ondergedoken Joden.
Ook begeleidde de heer van Barneveld Joodse dorpsgenoten en andere onderduikers naar nieuwe onderduikadressen. In 1944 ging dit fout. Toen hij Elly Rita van Esso naar een nieuw adres bracht, werden zij in de trein van Haarlem naar Amsterdam gearresteerd. Geesbert van Barneveld werd gevangengezet en later doorgevoerd naar een concentratiekamp. Uiteindelijk kwam hij terecht in een buitenkamp van Neuengamme. Later dat jaar overleed hij als gevolg van de ontberingen.
Na de oorlog werd duidelijk in wat voor moeilijke omstandigheden van Barneveld op grote schaal zich heeft ingezet voor het verzet. Voor deze hulp aan zijn vervolgde medemensen heeft hij de hoogste prijs betaald. Daarom ben ik erg blij dat wij dankzij de volhardendheid van Peter Knijnenburg een oude belofte gaan waarmaken, en een park gaan vernoemen naar Geesbert van Barneveld.
Wij herdenken vandaag zij die net zoals Geesbert van Barneveld met hun leven voor onze vrijheid hebben betaald. Maar deze vrijheid blijft niet vanzelf bestaan. Oók wij kunnen een bijdrage leveren aan het in stand houden van deze vrijheid.
In een tijd van groeiende desinformatie en propaganda moeten wij waakzaam zijn dat wij niet terecht komen in echokamers. Tegen de stroom van onze eigen bubbel durven ingaan en met elkaar blijven communiceren. Dat zijn we verplicht aan elkaar. Deze verbondenheid is cruciaal voor het voortbestaan van onze rechtstaat.
De geschiedenis heeft uitgewezen dat dictators vaak door democratische verkiezingen aan de macht zijn gekomen, door in te spelen op onvrede of verdeeldheid. Het is van groot belang dat wij kritisch blijven op zij die met onwaarheden en onrust proberen om haat en polarisatie in de samenleving te stichten. Boven alles is het onze verdraagzaamheid en verbondenheid die onze vrijheid bewaakt.
Nu 77 jaar na de Tweede Wereldoorlog zijn de herinneringen en verhalen nog even relevant als ooit. Wij en de volgende generaties werken aan een toekomst in vrijheid. Dat zijn we verplicht aan zij die wij vanavond herdenken. Uit hun moed kunnen wij zelfvertrouwen halen om te blijven strijden voor vrede en vrijheid.
Opdat wij niet vergeten.
Lest we forget.
—English version—(below picture)
Ladies and Gentlemen,
Peace is vulnerable. Peace is fragile. The gruesome images of war that we know from our black and white history books have in the last few months been all over the news in vivid colour. Each of these images hides a world of stories. Unbeknown to us, each victim is someone’s son, mother, or friend. A loved one.
War has always seemed something remote to us who have never experienced it ourselves. But the ongoing war in Ukraine, has brought it very much closer. These events have been very much on our minds lately. We feel for them as a community.
We are gathered here to commemorate those who have died for our freedom, but with the awareness that at this very moment, people elsewhere in Europe are fighting for their freedom. This highlights for us how important it is that freedom and peace should never be taken for granted.
Today, May 4th, we remember, throughout the Netherlands, all the victims, both civilians and military, who have died or been murdered in the Kingdom of the Netherlands or elsewhere in the world, in war or in peace missions, since the outbreak of the Second World War.
We too honour them in Wassenaar, on the Waalsdorpervlakte and here at the monument on the Schouwweg. We have just laid wreaths for the 577 citizens of Wassenaar who did not survive the Second World War. Many of them because they resisted the German occupier. It must have taken an incredible amount of courage to go against the flow and risk their lives for the freedom that they believed in. They should not be forgotten. They paid for our freedom with their lives.
The Netherlands is a country where freedom to think for yourself and dare go against the flow is held in high esteem. The struggle which gave birth to our country 450 years ago was primarily a struggle for freedom of conscience and religion. William of Orange, the rebel’s figurehead, was par excellence, a man who spoke out against the injustice he saw around him, going against the current of his time. Even before the uprising, he spoke the now famous words in the Council of State: ‘I cannot approve of princes wanting to rule the consciences of their subjects (…)’. A conviction for which he fought the rest of his life and for which he eventually died.
The foundation of freedoms laid at that time has become so obvious to us that we barely think about what it means in our daily lives. Every day here, we have the freedom to make our own choices, the freedom to be ourselves, and the freedom to think and stand up for our own opinions.
82 years ago, the army of the occupying forces brutally put an end to these freedoms. The freedom to make our own choice was replaced by a dictatorship. Jews were ordered to wear a yellow star. The free press was banned, and it was dangerous to stand up for your own opinion.
And yet there are people nowadays who blemish public spaces with the symbol of this dictatorship. This also happened recently here in Wassenaar. The swastika stands for much more than the cry for attention for which it is used. It is painful to see freedom used to make a statement with the symbol that stands for everything that is against that freedom. Here too, I would like to urge people to continue to think critically, and not just go along with this sort of act because others are doing it.
One person who, despite the difficult circumstances, dared go against his environment was Geesbert van Barneveld. Mr. van Barneveld worked during the Second World War for the municipality of Wassenaar. As municipal receiver, he was responsible for the taxes and the money of the municipality.
Geesbert van Barneveld used his position in the municipality to support all sorts of resistance activities. He continued to do so even after the mayor of Wassenaar was dismissed by the Germans and replaced by a German-supporting NSB member. He engaged, from his office in the Paauw, in illegal activities under the very nose of this mayor, such as providing false identity cards to people who were underground and financially helping Jews in hiding.
Mr van Barneveld also escorted Jewish fellow-villagers and other people in hiding to new safe houses. This all went wrong in 1944. He was bringing Elly Rita from Esso to a new address, when they were arrested on the train from Haarlem to Amsterdam. Geesbert van Barneveld was imprisoned and later transported to a concentration camp before eventually ending up in a subcamp of Neuengamme. He died later that year as a result of deprivation.
The scale of Van Barneveld’s dedication to the resistance and the acutely difficult circumstances under which he operated only became clear after the war. And for this help to his persecuted fellow men, he paid the highest price. I am therefore delighted that, thanks to Peter Knijnenburg’s perseverance, we are going to fulfil an old promise and name a park after Geesbert van Barneveld.
Today we commemorate those who, like Geesbert van Barneveld, paid for our freedom with their lives. But this freedom does not exist by itself. We too can contribute to its preservation.
In a time of growing disinformation and propaganda, we must be vigilant not to end up in echo chambers. We must dare go against the flow of our own bubble and continue to communicate with each other. We owe it to each other. This connection is crucial for the survival of our rule of law.
History has shown that dictators often came to power through democratic elections, by exploiting discontent or division. It is crucial that we remain critical of those who try to incite hatred and polarisation in society by using falsehoods and unrest. It is above all else our tolerance and solidarity that serve as guardians of our freedom.
Now, 77 years after the Second World War, the memories and stories are as relevant as ever. We, and the next generations, are setting the stage for a future lived in freedom. We owe it to those we commemorate tonight. Let their courage bolster our self-confidence as we continue to stand and fight for peace and freedom.
Lest we forget.
