Wassenaar – Vanaf dinsdag 6 november geeft Herman Leistikow een driedelige cursus over de ontwikkeling van het pausdom in de vruchtbare periode van de Renaissance. Tijdens de Renaissance kwam de nadruk meer te liggen bij de mens zelf in plaats van bij God, welke invloed heeft dit gehad op het pausdom?
Na het Babylonisch ballingschap in Avignon en het Westers Schisma waarbij twee of zelfs drie pausen gelijktijdig aan de macht waren, keert in 1417 het pausdom met paus Martinus V onder een éénhoofdige leiding terug in Rome. Wel was de paus gedwongen regelmatig een concilie bijeen te roepen dat de ultieme zeggenschap over de Kerk uitoefende. Toch was de machtsstrijd nog niet volledig gestreden want in 1439 werd, tijdens het concilie van Bazel, wederom een tegenpaus gekozen met steun van de Duitse vorsten. Deze paus zou, onder de naam Felix V, tot 1449 het Schisma voortzetten.
Maar de tijden veranderden en langzaam ontwikkelde zich de Renaissance waarin de mens de cultuur, kennis en mythologie van de klassieke oudheid herontdekte en zich eigen ging maken. Oude geschriften en denkbeelden van Plato en Aristoteles werden vertaald en ook het denken van Cicero, Plinius en Vergilius ging vorm geven aan het dagelijkse leven. Het humanisme deed zijn intrede en spoorde aan tot een actieve betrokkenheid bij het burgerlijk bestaan en legde de nadruk op menselijke waardigheid en het belang van een morele filosofie. De mens – en niet God- werd het object van nadere studie. Dit nieuwe tijdperk kan opgedeeld worden in een Vroege een Hoge en een Late Renaissance.
De Vroege Renaissance, die voornamelijk in Italië plaatsvond, kenmerkte zich door een verzelfstandiging van de stadstaten Florence, Venetië en Milaan die om de macht streden met het Koninkrijk Napels en de pauselijke Staat vanuit Rome. Deze tijd duurde tot 1494 toen de Fransen voor de eerste maal Italië binnen vielen. In deze tijd zien we dat het gedrag van de pausen steeds wereldser werd. Zij bemoeiden zich intensief met de interne, interstatelijke, oorlogen en internationale machtsstrijden in Italië terwijl zij zich lieten omringen door luxe en weelde.
Tijdens de Hoge Renaissance bereikte het pausdom zijn hoogtepunt van de macht met drie opeenvolgende pausen: Alexander VI, de Borgia paus, Julius II, de Della Rovere paus en Leo X, de Medici paus. De paus werd nu werkelijk een wereldse heerser die strijdend zijn territoriale machtsbasis uitbreidde. Drie. Ook de koning van Frankrijk en de keizer van het Heilige Roomse Rijk bestreden elkaar om de macht op het Italiaans grondgebied waarbij de paus het evenwicht trachtte te behouden door wissellende allianties aan te gaan. Maar Rome werd ook het mecenaat voor de kunstenaars. En terwijl de verkoop van aflaten de kerkelijke koffers vulde bereikte ook de geestelijke decadentie zijn hoogtepunt. Deze periode eindigde met de “Sacco di Roma”in 1527 toen het leger van Karel V Rome binnen viel en de stad beestachtig plunderde.
De Late Renaissance, waarbij de Renaissance cultuur zich verder over Europa uitspreidde, werden vooral gekenmerkt door godsdienststrijd. Luther veroorzaakte een Reformatie nadat hij in 1527 zijn 96 stellingen aan de kerkdeur in Wittenberg spijkerde. Binnen de Kerk zelf ontstond uiteindelijk een eigen hervormingsbeweging die in het concilie van Trente met de Contrareformatie vorm zou krijgen. Het pausdom keerde terug van haar wereldse opstelling naar een meer geestelijke bewogenheid die door zou slaat in een Index met veel verboden boeken en een schrikbewind van de Inquisitie waardoor de bevolking in angst leefde. Hiermee kwam de Renaissance tot zijn eind.
Deze cursus wordt gegeven in de filmzaal van de bibliotheek op dinsdag 6, 13 en 20 november om 10.30 – 12.30 uur. Leuk als u ook komt. Reserveren is mogelijk via lezingen.wassenaar@obvw.nl of telefonisch: 070-5113397.
