’t Ex-kofschip (of: XTC-koffieshop)

Wassenaar – Wie werd er niet mee doodgegooid bij de taallessen op de basis/lagere school? ’t Kofschip…. Ik vermoed dat iedereen er weleens van gehoord heeft, maar hoe zat ’t ook al weer?

’t Kofschip is een ezelsbruggetje. Eigenlijk doen alleen de medeklinkers ertoe. Deze medeklinkers worden ‘stemloze medeklinkers’ genoemd. Met stemloos wordt eigenlijk bedoeld dat je niets voelt trillen in je keel als je die letter uitspreekt. Probeer maar eens het verschil tussen het uitspreken van de /k/ en het (correct) uitspreken van de /v/ of /g/. De /k/ is dus stemloos, en de /g/ en /v/ zijn stemhebbend.

’t Kofschip, dat tegenwoordig ook wel ”t Ex-kofschip wordt genoemd door de vernederlandste Engelse werkwoorden (denk aan ‘faxen’), bevat dus alleen stemloze medeklinkers. Dit ezelsbruggetje pas je alleen toe bij de spelling van zwakke werkwoorden in de verleden tijd en bij het voltooid deelwoord.

Dat klinkt simpel, en dat is het eigenlijk ook. Kijk maar eens naar het werkwoord ‘kussen’. De stam (de ik-vorm bij de vervoeging van werkwoorden) van kussen is kus. De laatste medeklinker van dit werkwoord is een /s/. Deze /s/ zit in ’t Ex-kofschip. Dus komt er in de verleden tijd /t/(e) achter de stam.

Nog een voorbeeld dat al wat meer verwarring kan geven: het werkwoord ‘verhuizen’. De stam is ‘verhuiz’, maar in het Nederlands kennen wij geen werkwoorden die eindigen op een /z/ (of op een /v/). We maken van die /z/ een ‘valse s’ (vals, omdat die /s/ dus slechts schijn is). Bij de spelling van dit werkwoord in de verleden tijd, moet je dus rekening houden met het feit dat de stam eigenlijk eindigt op een /z/. De /z/ zit niet in ’t Ex-kofschip, dus komt er in de verleden tijd en bij het voltooid deelwoord géén /t/(e) achter de stam, maar /d/(e).

Naast de ‘valse s’ hebben we ook nog de ‘valse f’. Denk bijvoorbeeld aan het werkwoord ‘verven’…