Wassenaar – Concertpianiste Valentina Toth speelde op 11 september in woonzorgcentrum Adegeest een romantisch pianorecital. Voor de pauze vertolkte zij werken van Ravel en Ligeti, na de pauze van Schubert. Het spel was vol passie, emotie en intimiteit. Valentina Toth wist de muzikale ideeën en het leven van de componisten op een toegankelijke wijze toe te lichten, waardoor zij de luisteraar al meenam voor zij speelde.
‘Miroirs van Marice Ravel’ is een vijfdelige suite voor solopiano. Elk deel is opgedragen aan een lid van de Frans – impressionistische kunstenaarsgroep ‘les Apaches’, de verschoppelingen. Ravel was een van de pioniers van het Franse neoclassicisme. Hij was een groot bewonderaar van zijn voorgangers en ook van de oude Franse barokmuziek, zodoende zijn Ravels compositievormen vaak erg klassiek. Het tweede deel heet ‘Oiseaux tristes’. Ravel vond dat dit deel ‘Verdwaalde vogels in de apathie van een somber woud tijdens de heetste uren van een zomerdag’ moesten oproepen.
De ‘Oiseaux tristes’ zijn duidelijk hoorbaar geportretteerd in dit korte deel, waar Ravels vooruitstrevende gebruik van harmonie een prachtige melancholieke sfeer doet ontstaan.
Even beeldend is de muziek van ‘Une barque sur l’océan’, een bootje op de oceaan. We horen de golven aan het zeeoppervlak, maar ook geregeld diepere, donkere stromingen die samen de vele kleuren van de oceaan weergeven, van kabbelen tot hoge golven.
De Hongaarse componist Gyorgy Ligeti schreef zijn ’18 Etudes’ voor solo piano tussen 1985 en 2001. Hij wilde 12 etudes componeren, net als Debussy gedaan had, maar hij genoot zoveel van het componeren, dat hij er 6 extra schreef. De vijfde etude, ‘Arc-en-ciel’, beschreef hij als een kruising tussen het spel van de beroemde jazzpianist Bill Evans en de dromerige passages van Schumann. Arc-en-ciel betekent regenboog, en de etude doet zijn naam eer aan; vele kleuren worden er van de pianist gevraagd.
Ligeti schreef zijn ‘Musica Ricercata’ aan het begin van zijn muzikale carrière; hij gaf toen net les op de beroemde Liszt Academie in Boedapest. In het eerste deel gebruikt hij enkel de noot A in alle registers van de piano. Het hele deeltje is een grote crescendo, langzaam worden de a’s opgebouwd van pianississimo naar fortissississimo, dus van uiterst zacht naar uiterst luid! Het derde deel is een grappig, ritmisch deeltje, waarbij de componist bepaalde motiefjes in verschillende registers laat terugkomen, hetgeen een jolig, vrolijk effect geeft. Het zevende deel is een simpel maar effectief deel. De linkerhand speelt de hele tijd hetzelfde motiefje (‘ostinato’), de rechterhand speelt daar een lieve, schattige melodie overheen.
De laatste drie sonates van Franz Schubert vormen, net als die van Ludwig van Beethoven, in de ogen van menigeen een trilogie. De eerste van deze laatste sonates van Schubert is die in c klein, deze neemt zijn eigen specifieke rol binnen de trilogie in. Met name in het eerste en het meest dramatische deel vertoont het naast deze combinatie van toonsoort en affect nog meer opvallende gelijkenissen met Beethoven. Dit is bijvoorbeeld in de opening van het eerste deel te horen. In het tweede deel zijn we echter helemaal terug in de wereld van Schuberts idioom. Daarin krijgt hij, zoals hij het vaker doet. het voor elkaar zo prachtige muziek te schrijven dat hij zonder moeilijkheid hele achtereenvolgende passages herhaalt zonder dat het verveelt – mits we ons overgeven aan Schuberts principe dat hij een eenmaal ingezette melodie helemaal uitzingt. Daarmee wordt tijd een factor van ondergeschikt belang, als ook in een droom. Het derde deel bestaat zoals in alledrie de sonates uit een menuet en trio. Het laatste deel is een rondo, maar dit rondo neemt een belangrijkere rol binnen het hele stuk in dan deze schattige naam zou doen vermoeden. Dit is een rondo van duivelse proporties, waarin ondanks de dansante ritmes – die Schubert in al zijn muziek zoveel verschillende gedaantes laat aannemen – er een constante dreiging voelbaar is. Een constante dreiging. die, als het einde na al die tijd, toch onverwacht bereikt is, in het niets nog altijd niet oplost. Een eind dat per slot van rekening nog twee monumentale sonates moet aankondigen.
Het enthousiasme van het publiek werd duidelijk in het lange applaus, ook nog toen Valentina Toth volgens de traditie met bloemen door Jan Croon, de voormalige voorzitter van de vrienden van Adegeest, werd beloond. Zo kwam er een einde aan dit zonnige en veelkleurige zondagmiddagconcert in het inmiddels bekend geworden podium van Adegeest dat recht doet aan het adagium ‘geef Adegeest vleugels’. Valentina gaf haar muziek vleugels.
In het gastenboek staan vele positieve reacties waaronder ” Wat een prachtig optreden van Valentina Toth. Wij hebben genoten van de ambiance en van de soliste. “Heb genoten van het concert vooral van Schubert. “Een muziekmiddag om bij weg te zweven en te dromen en daarna gelukkig naar huis te gaan met de klanken van Valentina als metgezel.”
Maar ook Valentina liet zich niet onbetuigd: “Ik vond het superfijn om hier te spelen. Wat een aandachtig publiek!”
Concert: pianorecital door Valentina Toth. Gehoord: 11/09/2016 Adegeest Voorschoten
