In dit artikel lopen we een aantal bekende en minder bekende gebouwen in Wassenaar langs, die een bijzondere rol hebben gespeeld tijdens de bezetting. Sommige zijn bekend, zelfs overbekend als Raadhuis De Paauw, andere leiden een meer verborgen bestaan zoals huize Groot Haesebroek dat hooguit wel eens tijdens Open Monumentendag op afspraak is te bezoeken.
Een bij uitstek belangrijk gebouw tijdens de bezetting is natuurlijk het gemeentehuis. Sinds 1925 was dat het huis De Paauw. Later tijdens de bezetting wordt De Paauw gevorderd door de Duitsers. Het gemeentebestuur verhuist dan naar het landhuis Neyenburgh aan de Schoolstraat 27. Overigens is het bestuur dan, zoals overal in Nederland, gereorganiseerd. Wassenaar wordt ‘geregeerd’ door de burgemeester, bijgestaan door enkele wethouders. De gemeenteraad functioneert niet meer. De Duitsers gaan uit van het ‘leidersbeginsel’, dat wil zeggen dat belangrijke beslissingen van hogerhand en zonder enige inspraak worden opgelegd.
Raadhuis De Paauw, ongedateerde ansichtkaart.
In Neyenburgh (foto hieronder) zetelt de NSB-burgemeester jhr. D. de Bocq van Scheltinga, bijgenaamd ‘Domme Daan’. Hij ontwikkelt samen met het hoofd gemeentewerken J. de Haan plannen om Wassenaar op te stoten in de vaart der volkeren. De historische bebouwing aan het Plein wil hij laten slopen. Hier komt een nieuw plein, waaraan een nieuw gemeentehuis en een bibliotheek staan. Verder wil hij aan de kust een ‘Wassenaar aan zee’ stichten, met hotels, winkelgalerijen en villa’s.
De Blocq van Scheltinga is overigens maar een paar uur per dag op het tijdelijke gemeentehuis te vinden. Hij is ook secretaris van het schaduwkabinet van NSB-leider Anton Mussert en verkeert veel in diens entourage. Onder de Wassenaarse bevolking is veel weerstand tegen deze burgemeester. Hij ontvangt de meest vreselijke brieven waarin hij wordt uitgemaakt voor ‘suffe ezel’ en met de dood wordt bedreigd. Zo schrijft iemand (die de burgemeester overigens wel netjes met ‘gij’ en ‘u’ aanspreekt): “Gij zijt als landverrader tot den dood veroordeeld. De dood zal u onverwacht treffen. 1944 zal voor u niet aanbreken!”
Huize Neyenburgh aan de Schoolstraat, ca. 1915.
Na de bevrijding wordt ‘Domme Daan’ onder veel belangstelling en met getrokken geweren gearresteerd en overgebracht naar het politiebureau aan de Van Zuylen van Nijeveltstraat, waar hij in de kelder wordt opgesloten. Hij verschijnt later in Den Haag voor het oorlogstribunaal en zal daarna jarenlang in gevangenschap doorbrengen. Huize Neyenburgh is ook na de oorlog nog lange tijd bij de gemeente in gebruik gebleven, omdat De Paauw te klein was om alle ambtenaren te kunnen huisvesten. In Neyenburgh waren jarenlang de Technische Diensten ondergebracht en was het huis onder meer de uitvalbasis van de meteropnemers.
Een ander pand dat de gemeente na de oorlog aankocht om er een deel van haar ambtenaren te kunnen huisvesten, is Huize Klim Op aan de Raadhuislaan nr. 4.
Dit ‘Rust- en herstellingsoord’ is in 1924 gebouwd en was bedoeld voor joodse rustzoekenden. Tijdens de bezetting trof de bewoners het verschrikkelijk lot dat de Duitse regering voor alle joodse landgenoten had bedacht: zij werden afgevoerd en gingen op transport naar de vernietigingskampen. Zestien bewoners moesten dit met de dood bekopen. Tegenwoordig staat huize Klim Op er vredig bij, zonder herkenbare herinneringen aan de tragedie die zich hier heeft afgespeeld. Er is nu een accountantsbureau in gevestigd.
Huize Klim Op aan de Raadhuislaan, ansichtkaart verstuurd in 1932.
Interieur van Klim Op, ansichtkaart verstuurd in 1930.
Fotocredit: Alle getoonde afbeeldingen komen uit de collectie van Robert van Lit.
