“Een mens is pas vergeten als zijn naam is vergeten” (citaat uit de Talmud). Stolpersteine zorgen ervoor dat omgebrachte joodse Wassenaarders nooit worden vergeten.
Gisteren werden in de stoep voor zeven Wassenaarse woningen deze ‘Stolpersteine’, struikelstenen, aangebracht. Het idee van Stolpersteine komt van de Duitse kunstenaar Günther Demnig. De struikelstenen zijn symbolische obstakels, die ons er steeds weer aan herinneren dat de gruwelijkheden van de Nazi’s nooit meer mogen voorkomen. Een blokje steen met daarop een messing plaatje met de naam, de geboortedatum en de datum van overlijden van de persoon in kwestie. De eerste Stolperstein werd in 1992 in Keulen gelegd. Helaas kon Demnig door de coronamaatregelen dit keer niet aanwezig zijn.
De werkgroep Stolpersteine Wassenaar heeft samen met de gemeente Wassenaar en diverse ondersteuners deze bijeenkomsten en steenleggingen kunnen organiseren.
Gisteren was er een bijeenkomst in het Rijnlands Lyceum, waarbij diverse sprekers het woord voerden. Nabestaanden en mensen, die hun leven te danken hadden aan de naar concentratiekampen afgevoerde joodse Wassenaarders, spraken gevoelige woorden.
Leerlingen van het Rijnlands Lyceum gaven een terugblik op de historie en leerling Marcel Sutedja vertolkte op viool het Concertino, dat de joodse componist M.Weinberg in 1948 componeerde als eerbetoon aan hen die waren omgebracht. Rabbijn Menno ten Brink sprak vervolgens het Kaddisj gebed uit. Het gebed van het leven. Na een dankwoord van de voorzitter van de werkgroep Margaret de Vos van Steenwijk vertrok het gezelschap naar het eerste van de vier adressen van die dag. Dat was aan de van Zuylen van Nijeveltstrtaat 106.
Hier plaatste burgemeester De Lange samen met een leerling van het Rijnlands Lyceum een Stolperstein voor het huis van Freddie da Silva. Freddie was leraar aan het Rijnlands Lyceum. Evenals zijn collega Ernest Frijda mocht hij als Joodse leraar niet meer op niet Joodse scholen werken. Beiden zijn uiteindelijk afgevoerd en omgebracht in concentratiekampen.
Dit lot trof alle mensen, voor wie Stolpersteine zijn geplaatst. Hele gezinnen, zoals het gezin Bromet, werden uit Wassenaar afgevoerd en vermoord in concentratiekampen.
Na het plaatsen van de Stolpersteine en het neerleggen van witte rozen werd de aanwezigen gevraagd om volgens joods gebruik symbolisch een steen neer te leggen ter nagedachtenis aan de overledenen. De onvergankelijkheid van de stenen staat voor eeuwige liefde en geloof, altijd durend respect en een herinnering aan en verbondenheid met de dode.
Videocredit: Trébol producties
{youtube}/hwSFxHewmOI{/youtube}
