Stichting Hart voor Meijendel, in samenwerking met het Lab Toekomstige Generaties, roept op tot het verlenen van juridische rechten aan het Natura 2000-gebied Meijendel & Berkheide. Dit initiatief volgt op intensieve bezorgdheid over de toenemende druk op dit waardevolle duingebied, veroorzaakt door onder meer klimaatverandering, stikstofuitstoot en vervuiling van oppervlaktewater.

De oproep komt voort uit een uitvoerig onderzoek dat eind mei 2024 werd afgerond. Het onderzoek verkende de mogelijkheid om Meijendel & Berkheide niet alleen te beschermen door middel van bestaande natuurwetgeving, maar om het gebied te erkennen als juridisch rechtssubject. Dit zou de natuur een eigen stem geven in beslissingen die haar toekomst aangaan.

Noodzaak voor Verandering

Ondanks de wettelijke bescherming die het duingebied geniet, blijft Meijendel & Berkheide onderhevig aan schadelijke externe factoren die de biodiversiteit bedreigen. Het Lab Toekomstige Generaties stelt in het onderzoek dat huidige natuurwetgeving niet voldoende is om de intrinsieke waarde van de natuur volledig te waarborgen. “De natuur wordt nog te vaak gezien als een object waarover mensen beschikken, in plaats van een volwaardige stakeholder met rechten,” aldus het rapport, geschreven door Penny Simmerds, Tineke Lambooy en Jessica den Outer.

Een Paradigmaverschuiving

Stichting Hart voor Meijendel stelt voor dat de natuur een juridische stem krijgt, waardoor ze een sterkere positie krijgt in de besluitvorming. Dit zou leiden tot een meer holistische benadering, waarin het ecosysteem in zijn geheel wordt beschermd tegen toenemende stressfactoren. “Indien de natuur zelf beslissingsmacht zou hebben, zouden de keuzes die worden gemaakt waarschijnlijk heel anders zijn,” benadrukt het Lab in haar conclusie.

Het toekennen van rechten aan de natuur is een opkomend idee wereldwijd, waarbij natuurlijke entiteiten, zoals rivieren of bossen, een juridische status krijgen die vergelijkbaar is met die van een rechtspersoon. Dit idee kan ook in Nederland een belangrijke rol spelen bij het beschermen van kwetsbare natuurgebieden zoals Meijendel & Berkheide.

Aanbevelingen voor Beleidsmakers

Het rapport doet een aantal aanbevelingen aan overheden, terreinbeheerders en andere belanghebbenden:

1. Onderzoek naar Rechten voor de Natuur – Start nader onderzoek naar de mogelijkheden om natuurgebieden juridische rechten te geven.
2. Prioriteit voor de Intrinsieke Waarde van de Natuur – Zorg ervoor dat de intrinsieke waarde van de natuur wordt vooropgesteld in Natura 2000-beleid.

• Aanpak van Externe Stressfactoren – Neem maatregelen om externe factoren zoals stikstofuitstoot en klimaatverandering te minimaliseren, zowel op nationaal als provinciaal niveau.
• Transparantie en Verantwoording – Creëer meer transparantie in beleidsvorming en uitvoering, inclusief monitoring en handhaving, zodat natuur- en burgerbelangen beter worden gediend.

Toekomstgerichte Oplossingen

Het verlenen van juridische rechten aan de natuur is geen “silver bullet”, maar het vormt wel een krachtig instrument om het beleid rond natuurbescherming in Nederland te verbeteren. Stichting Hart voor Meijendel en het Lab Toekomstige Generaties benadrukken dat een paradigmaverschuiving noodzakelijk is om de natuur voor toekomstige generaties te behouden.

Het volledige onderzoeksrapport werd op 19 juni 2024 in het Filmhuis in Den Haag gepresenteerd. Hier gingen beleidsmakers, natuurliefhebbers, onderzoekers en politici met elkaar in gesprek.