Joseph Tuvy, Ernest August Kan, Louisa Julia Carolina van Raalte, Bertha Abrahamson, Wolf van Leeuwen, Sophia van Leeuwen-Spanjar, Levie van Leeuwen, Heintje van Leeuwen, Heintje Lena Spanjar, Gabriel Levi, Marianne Levi-Ostwald en Isaac Hartogs: dat zijn de namen van Holocaustslachtoffers die zijn gegraveerd in een Stolperstein. Deze Stolpersteine, ook struikelstenen genoemd, liggen voor het huis waar zij voor het laatst vrijwillig in vrijheid hebben gewoond.
Vijfde ceremonie
Donderdag 7 november vond een indrukwekkende bijeenkomst plaats in Raadhuis De Paauw. Deze vijfde Wassenaarse Stolpersteine-ceremonie werd georganiseerd door de gemeente Wassenaar in samenwerking met de Werkgroep Stolpersteine Wassenaar.
De ontroerende ceremonie werd ingeleid door Margaret de Vos van Steenwijk, de voorzitter van de Werkgroep Stolpersteine, die uiteraard haar team van betrokken vrijwilligers bedankte voor alle inzet, alsmede medewerkers van de gemeente Wassenaar die dit project een warm hart toedragen. Burgemeester Leendert de Lange onderstreepte deze woorden. “Mensen, talenten en namen wis je niet uit. Het is belangrijk om deze mensen te herinneren en over hen te praten. Zeker in deze tijd waarin we beseffen dat vrijheid, vrede en veiligheid kostbaar zijn.”
Aangrijpende verhalen
In aanwezigheid van nabestaanden van de slachtoffers, alle wethouders, gemeenteraads-, commissieleden en overige belangstellenden, werden aangrijpende verhalen verteld over de dorpsgenoten die slachtoffer werden van de Holocaust. Met op de achtergrond foto’s en zelfs bewegende beelden, spraken nabestaanden en leden van de werkgroep een In Memoriam uit. Uit de persoonlijke verhalen kwam naar voren dat het leggen van de Stolpersteine de slachtoffers in ieders herinnering weer tot leven had gewekt. “Deze aandacht en bezinning is het minste wat we ze verschuldigd zijn.”
Muzikaal intermezzo en de toekomstige generatie
Bezinning was er ook in de vorm van een hartverwarmend muzikaal intermezzo. Marinke Visser en Carien Dagnelie speelden op hun cello’s een compositie van de Duitse componist Max Bruch. “Joodse melodieën die treurig en tevens hoopgevend zijn.” Hierna was het de beurt aan groep 8 van de St. Bonifaciusschool. De leerlingen zongen een emotioneel lied waarin ze het verleden vaarwel zeiden en de hoop uitspraken dat het in de toekomst beter zal gaan. Ze hadden op school lessen gevolgd over de verschrikkingen in de Tweede Wereldoorlog. De groep heeft deze twaalf struikelstenen geadopteerd en zorgt daarmee voor het onderhoud.
De Stolpersteine
De Stolpersteine, kleine stenen met daarop een plaatje van messing waarin de naam, het geboortejaar, de plaats van deportatie en de plaats met datum waar het slachtoffer is vermoord of overleden is gegraveerd, werden na de ceremonie officieel onthuld op de volgende adressen: Cornelis de Wittstraat 20, Jonkerlaan 58, Schouwweg 28, Schouwweg 72, Rijksstraatweg 701, Rijksstraatweg 791 en Klein Persijnlaan 31. Met het wegvegen van zand, het leggen van witte rozen en steentjes werden het stuk voor stuk waardige ceremonies. Een Stolperstein wordt ook Struikelsteen genoemd. Voorbijgangers struikelen met hun hoofd en hart en staan zo even stil bij het leed dat deze Holocaustslachtoffers is aangedaan. Een Joods gezegde luidt: Een mens is pas vergeten als zijn naam is vergeten. Opdat wij nooit vergeten.
