Gisteren, maandag 27 januari, vond de jaarlijkse Holocaust herdenking plaats op de begraafplaats Persijnhof. Wassenaar kent 78 holocaustslachtoffers. Voor hen werden inmiddels 45 ‘Stolpersteine’ bij hun voormalige woonhuizen neergelegd. In zijn toespraak refereerde burgemeester De Lange hieraan. Ook benadrukte hij het belang van het levend houden van de herinnering en dat ook de jeugd hiervan op de hoogte gehouden moest worden. Dit mag nooit meer gebeuren, aldus de burgemeester.
De jeugd was in deze bijeenkomst vertegenwoordigd door twee leerlingen van het Rijnlands Lyceum. De één las voor wat zijn beleving was bij vrijheid. ‘Onze vrijheid hebben wij te danken aan de offers die anderen brachten’, zo zei hij. De tweede leerling droeg een gedicht voor van Remco Campert.
Jan Leuiken, voorzitter van de Stichting Instandhouding Joodse Begraafplaats meende, dat je als Jood in de oorlog beter niet in Nederland kon wonen. Vanuit Nederland werden 102.000 Joden afgevoerd naar concentratiekampen. Vele malen meer dan in andere landen.
Twee aangrijpende verhalen
Vervolgens vertelde hij over de Wassenaarder Samuel Swaap, voormalig concertmeester van het Residentieorkest. Zijn hele familie werd uitgeroeid in de concentratiekampen. Swaap zelf had het geluk dat hij op de zogenaamde Barneveldlijst werd geplaatst, waarop bekende musici en wetenschappers stonden. Dat betekende dat hij voorlopig werd vrijgesteld van deportatie. Echter, in 1943 werd hij toch afgevoerd naar Westerbork en vandaar in 1944 naar concentratiekamp Theresiënstadt .
Theresiënstadt was een kamp, dat gebouwd was voor 7000 personen. Er zaten echter 58.000 mensen in opgesloten. 33.000 van hen overleefden het kamp niet. Swaap was één van de mensen die het kamp wel overleefde. Hij overleed in 1971 en ligt begraven op het Joodse deel van de Persijnhof. Een strijkkwartet van het Residentieorkest, waar Swaap concertmeester van was, bracht vervolgens als eerbetoon een stuk van Felix Mendelssohn ten gehore.
Carla Glopper, voormalig archivaris van het Wassenaarse archief, vertelde het verhaal van Wouter (Wolf) van Leeuwen en zijn gezin. Wolf van Leeuwen kwam in 1920 naar Wassenaar. Hij werd aangesteld op de Israëlische begraafplaats Persijnhof. De gehele begraafplaats was toen Joods en pas na de oorlog is een deel van de begraafplaats overgedragen aan de gemeente, waardoor er ook een Rooms-Katholiek en een algemeen deel kwam.
Wolf woonde met zijn vrouw Sophia en hun drie kinderen in een huis bij de begraafplaats. De kinderen konden goed leren, maar mochten alleen op een Joodse school les krijgen en daarna mochten ze niet doorstuderen. In 1943 werd het gezin samen met hun nichtje opgepakt. Het nichtje werd op transport gezet naar Sobibor waar zij na aankomst meteen werd vergast. Het gezin van Leeuwen werd overgebracht naar Bergen Belsen. Toen de Engelse bevrijders al bijna voor de poort van het kamp stonden, besloten de Duitsers de gevangenen met een trein naar Theresiënstadt over te brengen. Dit wordt het ‘verloren transport ’genoemd. Tijdens de reis brak vlektyfus uit. 320 mensen overleefden het transport niet. De rest werd onderweg bevrijd door de Russen.
Wolf (47) overleed in 1945 evenals zijn zoon Levi (22). Sophia (48) overleed later dat jaar vanwege de geleden ontberingen en in 1946 overleed ook dochter Heintje op 16 jarige leeftijd. Alleen Sarah overleefde de Holocaust. Zij trouwde en emigreerde naar Israël, waar zij in 2013 overleed.
Twee aangrijpende verhalen uit de reeks van vele duizenden verhalen die de Holocaust telt.
Ter afsluiting werden bij het Joods monument gebeden uitgesproken en bloemen gelegd. Namens de gemeente Wassenaar legde het voltallige college een bloemstuk. Ook de werkgroep ‘Stolpersteine’ en de leerlingen van het Rijnlands Lyceum legden een bloemstuk. Tot slot werd een minuut stilte in acht genomen ter nagedachtenis aan de slachtoffers. Opdat wij nooit vergeten!
