Iedere bezitter van een hond is jaarlijks verplicht belasting te betalen voor het houden van een hond. Het is een gemeentelijke belasting. De hondenbelasting is een van de oudste belastingen in Nederland. Het doel ervan was de schatkist te vullen, verspreiding van hondsdolheid tegen te gaan en het beperken van het aantal zwerfhonden.
Honden werden vroeger niet alleen als huisdier gezien, maar ook gebruikt voor het trekken van een kar. Dat was heel normaal in het straatbeeld. Honden werden onder meer gebruikt voor de postbezorging, het bezorgen van levensmiddelen aan huis. Als trekkracht waren honden soms geschikter dan paarden en veel goedkoper in de aanschaf en het onderhouden. Kortom een hond voor een kar was vroeger heel normaal.
In de loop van de 20e eeuw verdween de trekkar uit het straatbeeld. In deze dagen tussen 5 mei en 6 juni staan we stil bij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en bij de bevrijding. We kennen allemaal de verhalen van honger, van verzet, van de Joden en zigeunervervolging, van executies en collaboratie. We kijken naar films en documentaires op TV. We weten, dat auto’s en fietsen door de bezetters werden gevorderd. Maar er is ook veel uit deze periode, dat we niet weten. Dat ook honden werden gevorderd zullen weinigen weten.
De geschiedenis van honden in de periode 1940-1945 is in te delen in het militaire gebruik van honden en het dagelijkse leven van de gewone huishond. Twee heel verschillende werelden die af en toe raakvlakken vertonen. Het gebruik van de hond als huishond kent iedereen wel. En zelfs het houden van een hond als waakhond of herdershond zal de meesten wel bekend zijn. Maar een hond houden voor militaire doeleinden vormt een heel ander verhaal.
Honden voor militaire doeleinden
Al sinds de Romeinse tijd kenden honden verschillende functies in het leger en de Tweede Wereldoorlog vormde daarop geen uitzondering. Zowel de Duitse troepen als de geallieerden maakten gebruik van honden. Rond 1930 was de Wehrmacht al begonnen met het weder opbouwen van hondenbrigades. Er was een geheime opleidingsplaats waar ongeveer 2.000 honden tegelijk konden worden getraind. Dit gebeurde onder het mom van een opleiding voor politieagenten. Ook elders werden kleine units getraind. Alles ging voorzichtig om geen argwaan te wekken. Cijfers laten zien, dat in de tien jaar voorafgaand aan het begin van de oorlog in 1939 zo’n 20.000 honden een militaire training doorliepen. In het Berlijnse blad ‘Die Hundenwelt’ wordt gesproken over een bijeenkomst van 16.000 honden: Herders, Dobermanns, Airedale terriërs en Boxers, getraind als waakhonden, verkenners en boodschappers. Toen de oorlog uitbrak kwamen deze units in bedrijf. Eerst bij gevechten, later als eenheden om gebieden te bewaken en mensen onder de duim te houden.
Honden als wapen tegen mensen
In concentratiekampen werden honden ingezet om de gevangenen in toom te houden. Ze waren getraind om gevangenen aan te vallen en eventueel te doden. SS-leider Heinrich Himmler (zelf eigenaar van een Duitse herder, zoals zoveel SS-officieren) omschreef hun functie met: “Ze moeten gevangenen omcirkelen en bijeenhouden als een kudde schapen om zo ontsnappen te voorkomen”.
De honden waren dus voor de Duitsers in de oorlog van groot belang. Naast waakhonden werden ze ook ingezet voor transport. Zo trokken ze karren met mitrailleurs en munitie, of werden ze gebruikt voor het opsporen van mijnen. Daarvoor waren kleine honden zeer geschikt. De Duitsers beschikten dus over grote hoeveelheden getrainde honden. Iedereen kent vast wel de afschrikwekkende beelden van de Jodentransporten waarop veel luid blaffende en happende Duitse herders aanwezig waren. De Duitsers vorderen naast honden alle dieren die voor hen nuttig waren zoals o.a. paarden.
In 1942 en 1944 werden er hondenkeuringen georganiseerd waarbij het Duitse leger de honden soms ook daadwerkelijk vorderde. Vaak werd nog verteld, dat de honden uitsluitend als bewakingshond zou worden ingezet. De waarheid was anders. Ze werden gebruikt als mijnenhond want alleen honden onder de 3 jaar en groter dan 50 centimeter werden gevorderd. Honden in Nederland werden en worden keurig voor hondenbelasting geregistreerd dus was het voor de Duitsers niet zo moeilijk na te gaan wie er één had. Iedere hondenbezitter ontving een uitnodiging om voor de hondenkeuring te verschijnen.
De honden werden gevorderd via aanschrijving. Hondenbezitters moesten met hond verschijnen. Per briefkaart werden de eigenaren opgeroepen:
‘Wassenaar, 10 Augustus 1944
Op bevel van den Befehlshaber der Waffen SS. (Abt, küstenverteidigungsabschnitt) hadU Woensdag 9 Augustus 1944 dienen te verschijnen met Uw hond(en) op het sportveld aan den Katwijkscheweg alhier.
Aan dit bevel heeft U zich door niet te verschijnen onttrokken. U zijt thans verplicht te verschijnen op Zaterdag 12 Augustus 1944 om 15 uur met Uw hond(en) op het sportveld aan den Katwijkscheweg te Wassenaar.
De Ortskommandant heeft bepaald, dat U als straf voor het niet verschijnen op Woensdag 9 dezer een geldboete wordt opgelegd van ƒ15,– (ƒ 10,– ten gunste van het Duitsche Roode Kruis en ƒ 5,– ten gunste van de Winterhulp Nederland), welk bedrag U Zaterdag 2 dezer heeft te voldoen op het terrein aan een door mij aan te wijzen politiebeambte.
Dispensatie van deze boete kan niet worden verleend; bovendien worden geen schriftelijken, mondelinge of telefonische verzoeken om uitstel of anderszins in behandeling meer genomen, noch bij de gemeente, noch bij de Ortskommandantur.
Ik maak U er op attent, dat door het geen gehoor geven aan dezen oproep, U zich blootstelt aan zeer zware straffen van de zijde van de Duitsche Weermacht (Deze oproep mede te brengen).
Getekend
De BURGEMEESTER van WASSENAAR
Het maakte dus niet uit of de hond groot, klein, dik of dun was. De hond moest aan een riem of aan een ketting worden voorgeleid. Dit om te voorkomen, dat een dienstdoende beambte werd gebeten. Degene, die de hond voorleidde was aansprakelijk voor alle schade die eventueel werd aangericht. De hond die werd goedgekeurd werd niet meteen afgenomen maar gold als ‘sichergesteltt’.
Ook werd er illegaal opgeroepen de honden niet in te leveren met het volgende bericht:
Laat uw hond onderduiken
Evenals enige jaren geleden gaan de Duitsers weer over tot het vorderen van honden. Degenen, die hun hond voor de belasting hebben opgegeven zijn door middel van een kaart opgeroepen met hun hond op de keuring te verschijnen .Evenals bij de eerste vordering, willen wij u ten sterkste afraden aan deze oproep gevolg te geven. Uw huisvriend blootstellen aan een vreselijke dood in dienst van den vijand is een daad van ondankbaarheid tegen uw dier. De honden moeten dan onderduiken. Het is niet moeilijker een hond te verbergen dan een mens. Bovendien loopt u zelf niet zo’n vreselijk groot risico erbij.
Ook al is uw hondje klein, meldt u dan toch niet aan! Eensgezind wegblijven heeft meer effect. De Duitsers zullen evenmin als bij het koper tot georganiseerde huiszoekingen overgaan en bovendien is vrijwillige aanmelding altijd af te keuren.
Wassenaarders waren bijzonder vindingrijk. Zo verzonnen zij allerlei redenen, waarom men niet kon verschijnen. Meest voorkomende waren o.a.: “Hond is weggelopen, oproep te laat in handen gekregen, hond met gezin op vakantie, heb geen hond meer , man ernstig ziek, geen voldoende hulp, vrouw kan niet weg, hond liesbreuk, hond ziek, hond 10 jaar oud kan niet ver lopen, hond loops enz. enz.”
Hoeveel honden er daadwerkelijk zijn verschenen en gevorderd is onbekend. Wassenaar is bekend om haar paardenliefde maar ook van Wassenaarse honden blijf je af.
Peter Knijnenburg
Eindredactie: Ellen Klaver-Asscheman
Bronnen:
Archief gemeente Wassenaar
