Na het verschijnen van het boek ‘Schaamte en trots in Wassenaar’ in 2021 werd ondergetekende een jaar later benaderd door Carla Kassing, thans 89 jaar. Zij vond de tijd rijp, dat er een boek geschreven werd over haar vader Dirk Stoutjesdijk. Dirk was in de oorlog NSB-burgemeester in Langedijk. Voor dit boek zijn een jaar lang vele dossiers geraadpleegd in diverse archieven. In het Nationaal Archief, in de dossiers van het CABR (straf-archieven), het NBI (geld-archieven) en in het Regionaal Archief Alkmaar in de dossiers uit Langedijk (het burgemeesters-archief).
In deze archieven zit zeer veel materiaal, met talloze verhoren, brieven, verslagen van na de oorlog. In die verhoren zitten dan ook brieven en foto’s van kinderen van toen. De dossiers van NSB-burgemeesters zijn veel dikker dan van andere NSB’ers, omdat zij over veel zaken moesten beslissen, zoals ook het vorderen van fietsen en honden. Maar ook over het oppakken van Joden en het aanwijzen van de mannen voor de arbeidsinzet in Duitsland. Tevens moesten NSB-burgemeesters in alle gemeenten nauw samenwerken met de Boerendorpsleider en de Boerendorpsraden. Ook hun getuigenverhoren zitten in de burgemeesters-archieven.
Daarnaast duren hun rechtszaken na de oorlog veel langer dan andere NSB’ers en worden er meer zaken van hen afgepakt door het Nederlands Beheer Instituut. Zo wordt in de burgemeesterswoning Langedijk de gehele inventaris en alle persoonlijke eigendommen van de hele familie afgepakt en in een depot ondergebracht. En ook de kleding en schoenen van toen 10-jarige dochter Carla en haar zus van 16. Zij beiden gingen gedwongen naar een internaat na internering van hun beide ouders. Dit wordt allemaal precies beschreven in het NBI-archief, en dat zijn dus beschrijvingen van nog levende mensen anno 2025. Carla leest in deze dossiers ook, dat er spullen van NSB-kinderen uit de depots gestolen werden.
Na het uitkomen van het boek over de NSB-burgemeester van Langedijk ging de belangstelling ook uit naar de NSB-burgemeester van Wassenaar. Hoe was het gesteld met de dorpspolitiek in Wassenaar voor en in de oorlog?
Daniël de Blocq van Scheltinga, werd in september 1942 NSB-burgemeester in Wassenaar. Een man die veel vertoefde in adellijke kringen in Duitsland en Nederland. Dat kwam mede door zijn huwelijk met Elisabeth Dorothea Alwina Henriette Gräfin von der Goltz (1904-1997).
In Wassenaar voelde hij zich dus goed op zijn plaats. Na de oorlog werden beiden echtlieden geïnterneerd en kreeg Daniël vrij snel te horen, dat hij veroordeeld werd tot de doodstraf. Later werd dit omgezet in levenslang. En in december 1945 werd het omgezet in 20 jaar. Maar in 1953 kreeg hij gratie en werd hij vrijgelaten. Een jaar daarvoor, in 1952, werd het adellijke huwelijk met gravin Von der Goltz ontbonden.
In 2024 besluiten de Wassenaarse onderzoekers Peter Knijnenburg en Harry Vogels in het Nationaal Archief onderzoek te doen in de dossiers van de Wassenaarse NSB-burgemeester. Zij komen dan heftige, maar ook intieme zaken, tegen. Zaken waarin geschreven wordt over zijn de nog in leven zijnde kinderen. De Blocq en zijn vrouw waren zeer rijke mensen. Zij hadden veel geld, aandelen en ander vermogen. Ook veel juwelen en een boerderij in Baard in Friesland met veel grond.
Dit alles wordt al vrij snel van de familie afgenomen door het Nederlands Beheer Instituut.(NBI) In 1944 besluit de Nederlandse regering in ballingschap, dat er na de bevrijding een instituut moet komen dat de goederen en vermogens van landverraders gaat beheren.
Duizenden medewerkers werken aan zo’n 200.000 zaken, waarbij geld en goederen moeten worden opgespoord, gevorderd en beheerd. Niet alleen geld en goederen van leden van de NSB, maar ook van buitenlanders, die banden hebben met vijandelijke staten en die tijdens de oorlog in Nederland verbleven. Dit betrof vooral Duitsers, waaronder ook Joden.
De dossiers zijn opgeborgen in duizenden dozen. In iedere doos zitten stukken over het vermogen van foute personen en instellingen. Het gaat dan om inventarislijsten van woningen (meubilair, schilderijen, keukengerei, etc.) en zaken als kleding, schoenen, kasgeld, sieraden, effecten, huisdieren, onroerende goederen, hypotheken, bankrekeningen en leningen. Zelfs kleine bedragen werden gevorderd.
In de NBI-dossiers van de NSB-burgemeester Daniël de Blocq van Scheltinga lezen we, dat
notaris Bruins uit Den Haag beheerder wordt over het gehele bezit van de burgemeestersfamilie. We treffen in het NBI-archief niet alleen stukken over de huisvesting van de kinderen na de oorlog, na gevangenneming van beide ouders, maar ook over financiële zaken van de kinderen. Wij treffen ook veel correspondentie aan tussen de beheerder en de minister van Justitie. Onder het beheer van notaris Bruins wordt vrij snel de boerderij in Baard in Friesland verbeurd verklaard. Vanuit Friesland worden er diverse biedingen gedaan. In 1950 wordt het pand verkocht voor ruim fl 90.000. Ook wordt er pas in 1950 een deal gesloten over de waarde van juwelen van mevrouw de Blocq. Jarenlange onderhandelingen zijn hieraan voorafgegaan, vooral ook na een onopgehelderde diefstal van haar juwelen uit een NBI-depot in Den Haag in 1946.
Het is verbazingwekkend wat er allemaal te lezen valt. De informatie is vaak erg privé en zou eigenlijk alleen de familie moeten aangaan. Daarom zijn de nazaten van Daniël de Blocq van Scheltinga hierover geïnformeerd. Als neutrale onderzoekers vinden wij, dat uiteindelijk zij een besluit zouden moeten nemen over wat de buitenwereld wel of niet mag zien.
En zo zou het eigenlijk altijd moeten gaan met alle CABR-dossiers en NBI-dossiers in het Nationaal Archief. Eerst de families, die genoemd staan in de lijst met ‘foute voorouders’ toelaten tot de dossiers en pas na hun fiat deze informatie digitaal online zetten. Niet eerst digitaal online zetten, zoals men nu van plan is, en pas daarna een klacht kunnen indienen of gevoelige informatie offline te halen, is.
Voor dossiers van NSB-burgemeesters moet extra waakzaamheid van het Nationaal Archief worden betracht. Deze mensen waren voor heel veel, vaak nare, beslissingen verantwoordelijk. Slechts bij één NSB-burgemeester werd in ons land de doodstraf daadwerkelijk uitgevoerd.
De meeste andere NSB-burgemeesters werden binnen 10 jaar na de oorlog vrij gelaten. Echter zij zelf en ook hun families hebben daarna geen prettig leven gekend. Het lijkt niet de taak van de overheid de nazaten van deze burgemeesters 80 jaar na de oorlog nog eens te straffen met de openbaarmaking van de geheimen van hun voorouders. Zij zijn hiervoor al genoeg gestraft.
Het wordt nog een spannende tijd, ook voor de families als die van Daniël de Blocq van Scheltinga.
Harry Vogels
Eindredactie: Ellen Klaver-Asscheman
Bronnen:
Nationaal Archief,
NBI archief,
CABR archief,
Gemeente archief Wassenaar.
