Wassenaar – Op een zonnige vrijdagochtend wandel ik in Meijendel. ”Hallo, ik ben Eekhoorn.” ”En ik ben Konijn.” Boven mij hoor ik kinderstemmen. In een boom zie ik twee fragiele meisjes van een jaar of acht zitten. “Deze boom is van ons, wij wonen hier.” Ook in een aantal andere bomen zie ik een paar jongens en meisjes behendig klimmen en klauteren. Ze zijn er druk mee en hebben grootse verhalen. De een heeft zijn boom net verkocht en verruild voor een stoerder exemplaar, een ander vertelt dat zijn boom en de boom van zijn vriendje na een scheiding weer verliefd op elkaar zijn en langzaam naar elkaar toe groeien – letterlijk en figuurlijk. Een meisje zegt trots dat haar boom Denny heet. “Waarom, heb je voor die naam gekozen?” , vraag ik. “Het is een den!”, zegt ze met een blik alsof het dom van me is dat het me aan die logica ontbrak.
Het Bewaarde Land
Begeleider Henk van Haastregt, alias wachter Visarend, houdt onderaan de bomen een oogje in het zeil. ‘Dit is een van de spelletjes die we doen. Vandaag en nog twee andere dagen dompelen we deze kinderen onder in de natuur om hen er op een speelse wijze en met al hun zintuigen kennis mee te laten maken. Het gaat niet om kennis, maar om beleving, het waarnemen van de natuur”, zegt hij met pretogen.“Kom, we gaan weer door, tjop, tjop! We gaan de kruiden die we vanochtend hebben geplukt naar vrouwtje Fleur in Het Bewaarde Land brengen.”
Het Bewaarde Land ligt op een mooi verscholen plekje in Meijendel. Via een kronkelpaadje kom je bij de ingang. Een ruw houten bord met daarop ‘Welkom in… Het Bewaarde Land’ gekerfd, blokkeert de ingang. Alleen kinderen kunnen er onderdoor lopen. Verderop staat een groene houten roulotte, het huisje van vrouw Fleur. Nu zit zij aan een tafel met een aantal kinderen om haar heen. Naast haar staat in een heksenketel bouillon te pruttelen. Vrouw Fleur is niet zoals ik me een bosnimf had voorgesteld. Ze is een excentrieke verschijning die je fantasie prikkelt. Een stoere vrouw, die zo uit de struiken zou kunnen opdoemen met haar hoedje gedecoreerd met spinnen, bloemen en een kikker, verder een gehaakte stola, nonchalante jurk en grove legerkistjes aan haar voeten. “Als ik ’s ochtends de kinderen bij het parkeerterrein ga ophalen en wandelaars vriendelijk begroet, hoor ik zodra ik voorbij ben hen fluisteren en gniffelen.”, lacht Els Vennemans, die vandaag vrouw Fleur is. De kinderen zijn duidelijk gek op haar. Samen zijn ze de kruiden die ze vanochtend hebben geplukt aan het uitzoeken en fijn knippen voor de soep. Het soepje met onder andere brandnetel, hondsdraf, look-zonder-look, meidoorn, smalle weegbree, veldzuring en lindeblad smaakt de kinderen wonderwel goed.
Gevarieerd natuurprogramma
Die middag is er een druk en gevarieerd programma voor de leerlingen van groep 5 van deze Leiderdorpse school. Zij gaan geblinddoekt bomen herkennen, want alle bomen zijn anders. Ze lijken geen genoeg van dit spelletje te krijgen, maar er staat nog meer op het programma: beestjes zoeken, bladeren plukken, vogels spotten en als afsluiting de rolduin. Holderdebolder met z’n allen naar beneden rollen en dollen. Elk groepje bestaat uit zes tot acht kinderen, die alle buitendagen door dezelfde wachter worden begeleid. De wachters hebben een naam, gerelateerd aan de elementen vuur, water, lucht en aarde. Aan het begin van het driedaagse programma kiezen ook de kinderen hun eigen natuurnaam. Het belangrijkste is dat de scholieren op een ongedwongen manier lekker buiten in de natuur zijn en zich bewust worden van wat daar allemaal leeft. Drie volle dagen de natuur zien, proeven, horen, ruiken, voelen en ervaren.
De wachters
Henk van Haastregt is sinds zijn pensionering, nu ruim zes jaar, wachter. Hij weet enorm veel van de natuur, vertelt er bevlogen over, en hij weet de kinderen te boeien. “Dit is echt het leukste werk dat ik in mijn leven heb gedaan. Ik ben eigenlijk altijd al met de natuur bezig geweest. Ik geef al jaren rondleidingen in de Horsten en Rust en Vreugd en op aanvraag ook in andere natuurgebieden. De combinatie van natuur en de historie daarvan vind ik interessant en breng ik graag op anderen over.” Henk is Wassenaarder in hart en nieren. “Ik ben hier geboren en zal hier altijd blijven. Wassenaar is ontzettend mooi en bijzonder. Vooral het voorjaar en het najaar vind ik fascinerend, de verandering van de kleuren groen in het voorjaar en de verkleuring van de bladeren in vlammende herfsttinten in het najaar. Ik wandel hier graag, met mijn vrouw, mijn zoon of dochter. In de natuur kom je tot mooie gesprekken.”, zegt hij zichtbaar genietend.
Een van de grondleggers van Het Bewaarde Land, Gert-Jan de Bruijn – Buizerd -, is nu al ruim 22 jaar actief. Met z´n 81 jaar, lange grijze baard en blote voeten, is hij nog altijd wachter en nog steeds de beste ‘boomklever’ van alle wachters, alsof de tijd bij hem heeft stilgestaan. En hij is rode bosmier- expert bij uitstek. Voor zijn initiatief in Het Bewaarde Land is hij in 2010 geridderd.
Els wisselt haar rol als vrouw Fleur regelmatig af met die van wachter Waterjuffer. ‘Ik doe dit nu ruim twaalf jaar. Ik begon als vrouw Fleur en later ben ik ook wachter geworden. Ik weet de eerste keer als wachter nog goed. Ik liep met mijn groepje door het bos, maar opeens was ik gedesoriënteerd. Ik ken dit gebied goed, want sinds ik hier 24 jaar geleden ben komen wonen, kom ik hier vaak. Maar ik was verdwaald. Mijn hart bonkte, ik was op van de zenuwen, de kinderen mochten absoluut niet merken dat ik het echt niet meer wist. Op het eind van de dag – toen we na een lange omweg toch weer veilig in Het Bewaarde Land waren aangekomen – vroeg ik de kinderen wat ze het leukste van de dag vonden: ‘Dat jij speelde alsof je verdwaald was, dat was pas echt spannend!’”, herinnert ze zich lachend.
Coördinator Hugo Bakker – Dolfijn – doet dit werk nu zestien jaar. “Ik heb nog nooit zo lang ergens gewerkt, maar dit geeft zoveel voldoening. Voordat de kinderen naar Het Bewaarde Land komen, gaan vrouw Fleur en ik ‘onverwacht’ naar de desbetreffende school. Daar vertelt vrouw Fleur een verhaal, dat tijdens de buitendagen een vervolg krijgt. Het is een opwarmertje, ze krijgen een werkboek en gaan alvast klassikaal aan de slag. Het is altijd een doorslaand succes.”, zegt de sympathieke coördinator. “Vier dagen in de week ontvangen wij scholen uit de hele regio. Dit seizoen komen er zo’n 580 kinderen, 21 groepen. We gaan door tot half oktober, daarna wordt het te koud en te nat.”
Stuk voor stuk zijn de wachters enthousiast en bevlogen. Dat kan ook niet anders, want Het Bewaarde Land draait bijna uitsluitend op vrijwilligers. Alleen Hugo – verantwoordelijk voor het dagelijks reilen en zeilen in en rond Het Bewaarde Land – werkt voor een zeer bescheiden salaris. Allen vinden Meijendel een schitterend duin-bosgebied om in te werken. De diversiteit en schoonheid van de natuur, het blijft ook hen elke keer weer verwonderen.
Dreiging door subsidiestop
Vrijwel elke school die deelneemt aan dit natuurbelevingsprogramma doet mee vanaf de beginjaren. In 1993 is het project in Meijendel gestart en landelijk gezien – er zijn nog zes locaties: in Brabant, in Baarn en Den Haag – loopt deze locatie het beste. Er is zelfs een wachtlijst voor nieuwe scholen. De kinderen van groep 5 en 6 van de deelnemende scholen kijken er allemaal naar uit. Voor sommige scholen is dit het jaarlijks terugkerende schoolreisje, andere scholen zien het als een extra educatief uitje. Maar er is een kink in de kabel: de subsidie van gemeente Leiden stopt. “Het is onbegrijpelijk, want dit is zo goed voor de ontwikkeling van kinderen, zeker in het digitale tijdperk, waarin zij veel minder buiten spelen en bewegen dan vroeger. Wij proberen op allerlei manieren geld bij elkaar te sprokkelen door extra dingen te organiseren, want van alleen de bijdragen van de scholen, €32,- per kind voor het hele driedaagse programma inclusief materialen, gaan we het niet redden. Gelukkig blijft onze hoofdsponsor Dunea wel toestemming verlenen ons programma in Meijendel uit te voeren. Zij staan ons ook met andere zaken bij, zoals het faciliteren van opslagruimte. We weten niet hoe het verder zal verlopen, maar het zou zonde zijn als we door het wegvallen van de subsidie kinderen dit niet meer kunnen bieden”, zegt coördinator Hugo met een enigszins zorgelijke uitdrukking op zijn gezicht.
Wroeten in de natuur
Ik sta versteld van het enthousiasme van de kinderen en de interactie tussen hen. Het is niet alleen de natuur waarmee ze kennis maken, maar ook het sociale aspect dat dit programma zo bijzonder en leerzaam maakt. Ze nemen verantwoordelijkheid, zijn onderzoekend, stappen zonder mokken flink door, en herkennen zelfs de kleinste beestjes. Ze zijn niet bang om met hun vingers in de grond te wroeten, een insect aan te raken, een verdroogde vossendrol te ontleden, een boom in te klimmen of honing uit een dovenetel te zuigen. Het Bewaarde Land daagt hen uit, prikkelt hun fantasie en creativiteit. Zo leren ze hoe ze met de natuur om moeten gaan, wat wel en wat niet kan. Na de rolduin lopen we terug naar Het Bewaarde Land. De gebroeders Valk, twee vriendjes die het erg naar hun zin hebben, lopen naast me: “Ik wil niet naar huis, ik wil hier blijven.”, zegt Torenvalk heel stellig. “Maar volgende week komen jullie hier weer een hele dag.”, antwoord ik verbaasd, want het weekend staat voor de deur.“ Dat duurt veel te lang, dat is nog een hele week.”, zegt Slechtvalk.
Een groter compliment kan je als wachter en vrouw Fleur toch niet krijgen.
Voor wie meer wil weten over Het Bewaarde Land: www.hetbewaardeland.nl
Gespot in Wassenaar
In ‘Gespot in Wassenaar’ gaat Manon deze lente, zomer en herfst op zoek naar Wassenaarders met een favoriete buitenplek of bijzonder buitengevoel in Wassenaar. Een bekend stukje of juist een geheim stukje Wassenaar. Een buitengevoel of -plek waar anderen even van mogen meegenieten. Heeft u zelf een mooi verhaal bij een bijzondere plek of buitenbelevenis, stuur dan een mail naar info@wassenaarders.nl.