De term ‘Koude Oorlog’ valt weer steeds vaker te horen over de huidige internationale spanningen, dertig jaar nadat de eerste Koude Oorlog eindigde in december 1991. Voor het eerst zijn de resten uit de Koude Oorlog in de omgeving van Leiden beschreven in Als de bom valt; ze geven een onthullende kijk op de maatregelen die in onze dagelijkse omgeving werden genomen tegen de jarenlange dreiging van een atoomoorlog.
Op vrijdag 17 december 2021 is Als de bom valt gepresenteerd in de unieke luchtwachttoren uit de Koude Oorlog in Oude Wetering. Het eerste exemplaar is overhandigd aan Dennis Wolvers. De huismeester van de naastgelegen Braassemermeerflats houdt kantoor in dit bijzondere bouwwerk. De luchtwachttoren is een typisch voorbeeld van erfgoed uit de Koude Oorlog: veel voorbijgangers hebben geen idee van de oorspronkelijke functie. Daarom heeft huismeester Wolvers dit jaar een bord aan de gevel gehangen. Jaren geleden heeft hij het markante bouwwerk al op de gemeentelijke monumentenlijst laten zetten en zich ingezet voor herstelwerkzaamheden.
De toren was onderdeel van een landelijk netwerk van posten voor waarneming van vijandelijke vliegtuigen. Vijf jaar na oplevering in 1958 werd het bouwwerk alweer buiten gebruik gesteld. De luchtwachttoren is een van de bijna dertig plekken die worden beschreven in Als de bom valt, in o.a. Wassenaar, Katwijk, Noordwijk, Oegstgeest en Leiden. Het boek behandelt niet alleen militaire installaties, maar ook voorzieningen om burgers en het bestuur te beschermen, evenals locaties van acties, protest en spionage.
Dit erfgoed krijgt steeds meer aandacht, maar is ook kwetsbaar. Het is immers relatief jong en vaak ook onbekend. Zo zijn bij de recente verbouwing van het Leidse stadhuis door onwetendheid de resten verdwenen van de noodbestuurspost waar het gemeentebestuur in tijden van crisis veilig hun werkzaamheden had moeten kunnen voortzetten; resten die nog aanwezig waren bij het bezoek van de auteur in najaar 2019. De stadhuiskelder is een van de plekken waar de stille getuigen uit de Koude Oorlog inmiddels zijn gesloopt of onder het zand verdwenen. Al deze plekken vertellen samen een bijzonder verhaal over de gevolgen van de internationale spanningen voor de Leidse regio. Dat verhaal wordt verteld aan de hand van ooggetuigen, deskundigen en historisch beeldmateriaal.
De publicatie is een bundeling van artikelen in Leidsch Dagblad van de Leidse archeoloog en freelance journalist Ruurd Kok. Van hem verscheen bij uitgeverij Ginkgo in voorjaar 2020 Bang voor mooi weer, over sporen van de Tweede Wereldoorlog in Leiden en omgeving. Hij is een van de makers van de vijfdelige documentaire Het Verdwenen Vliegveld, over Marinevliegkamp Valkenburg tijdens de Koude Oorlog, die hoge kijkcijfers scoort bij Omroep West.
