De nieuwste innovatie in de nestbouw: vogelnesten gemaakt van anti-vogelpinnen. Biologen van Naturalis Biodiversity Center en het Natuurhistorisch Museum Rotterdam verzamelden dit soort bijzondere nesten voor het eerst en beschrijven dit opmerkelijke gedrag in een wetenschappelijke publicatie als ‘een ultieme aanpassing aan het leven in de stad.’
Op veel gebouwen kun je anti-vogelpinnen zien: scherpe metalen stekels die speciaal worden aangebracht om vogels te verjagen en te voorkomen dat ze daar nesten bouwen. Maar vogels laten zich niet zo makkelijk wegpesten, blijkt nu. De onderzoekers verzamelden nesten van een zwarte kraai en een ekster die grotendeels gebouwd zijn met materiaal dat vogels juist had moeten afschrikken: vogelnesten gemaakt van anti-vogelpinnen. “Het is eigenlijk net een mop”, aldus bioloog Auke-Florian Hiemstra van Naturalis: “zelfs voor mij als nest-onderzoeker, zijn dit de gekste vogelnesten die ik ooit heb gezien”.
Het aanpassingsvermogen en de creativiteit van stadsvogels lijken geen grenzen te kennen. Onderzoekers van Naturalis Biodiversity Center en het Natuurhistorisch Museum Rotterdam beschrijven deze stekelige bouwsels in het vakblad Deinsea. “Net als je denkt dat je na een halve eeuw natuurvorsen alles wel gezien hebt, weten deze inventieve kraaien en eksters mij echt weer te verbazen” aldus Kees Moeliker, directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam en mede-auteur van de wetenschappelijke publicatie.
1500 metalen stekels
Het begon met de ontdekking van een reusachtig nest in Antwerpen, in de binnentuin van een ziekenhuis, dat gespot was door een van de patiënten. Hoog in een boom, maakten eksters een nest ter grootte van een vierkante meter, bestaande uit wel 1500 metalen stekels. Voor dit specifieke nest hebben vogels wel 50 meter aan anti-vogelpinnen van de dakrand getrokken. “Een onneembare vesting”, aldus Hiemstra, “want de eksters lijken de pinnen precies zo te gebruiken als ze door de mens bedoeld zijn: om andere vogels bij hun nest weg te houden!”
Eksters maken een dak op hun nest, om het roven van eieren en jonkies tegen te gaan, en ze zoeken daarvoor in de natuur specifiek naar stekelige planten. Stekelige takken houden hongerige eierenrovers wel op afstand. In de stad is er nog een andere optie te vinden: de anti-vogelpinnen! “Ze zijn letterlijk gemaakt om vogels op afstand te houden,” aldus Hiemstra, “en dat is hoe ze ook door vogels gebruikt lijken te worden.”
Rebelse vogels
En het is niet één paartje eksters, dat zich aan het vogelwerende materiaal heeft gewaagd. In het artikel worden meerdere eksternesten beschreven met anti-vogelpinnen als nestmateriaal. Zowel in Nederland als in België en Schotland is dit gedrag al gezien en doken vogelpin-nesten op. Ook ander scherp materiaal, zoals prikkeldraad en breinaalden, wordt door eksters gebruikt voor het dak van hun nest. Kraaiennesten gemaakt van anti-vogelpinnen zijn vooralsnog alleen bekend uit Rotterdam.
Het was al bekend dat vogels zich niet snel laten afschrikken door de pinnen. De ‘Parkdale Pigeon’ verwierf bekendheid door zich niet door anti-vogelpinnen te laten wegjagen, en meerdere video’s laten het rebelse gedrag zien van vogels die de pinnen van daken rukken. Wat de samenwerking tussen het Leidse en Rotterdamse museum nu opleverde, is de eerste wetenschappelijke publicatie waaruit blijkt dat vogels die ellendige anti-vogelpinnen ook als nestmateriaal gebruiken.
Condooms en cocaïne-envelopjes
Auke-Florian Hiemstra (1992) promoveert bij Naturalis en Universiteit Leiden op het gebruik van artificiële materialen in de bouwsels van dieren, en publiceerde eerder over het gebruik van mondkapjes en plastic nepplanten in vogelnesten. Ook condooms, vuurwerk, cocaïne-envelopjes, zonnebrillen en ruitenwissers komt hij regelmatig tegen als nestmateriaal bij zijn meerkoeten. “Als zelfs vogelwerende scherpe pinnen als nestmateriaal worden gebruikt, kan tegenwoordig kennelijk alles in een vogelnest belanden. Gekker dan dit kan toch niet?”
Het grote eksternest van anti-vogelpinnen uit Antwerpen is vanaf 11 juli als nieuw topstuk te zien in de gratis te bezoeken LiveScience-zaal van Naturalis. Het Natuurhistorisch Museum Rotterdam exposeert het kraaiennest van anti-vogelpinnen in de pas geopende tentoonstelling ‘Nationaal Park Rotterdam’, samen met een aantal andere opmerkelijke bouwsels van stadsdieren.
