Wassenaar – Gisteravond bereikte mij bovenstaande vraag. In spreektaal willen we nog weleens soepel zijn met als en dan. In schrijftaal zijn de meeste mensen meestal kritischer. En er zijn mensen die zeggen ‘Ik ben groter als hem, en slimmer als zij’ net zo goed goed is als ‘Ik ben groter dan hij, en slimmer dan zij’. Wie heeft er nou eigenlijk gelijk?
In de 16e en 17e eeuw werden beiden varianten toegepast. Beide vormen kwamen even veel voor. Maar uiteindelijk, ergens aan het einde van de 17e eeuw, was de mening van enkele belangrijke schrijvers dat ‘groter dan’ beter is dan ‘groter als’ doorslaggevend. Sindsdien is het gebruik van dan in vergelijkingen met gebruik van de vergrotende trap de norm.
De vraag is hoe het nou zit; wat hebben we nu eigenlijk op school geleerd?
Wanneer moet er als gebruikt worden, en wanneer dan? Het antwoord – dat dus gebaseerd is op de regel die we opgelegd hebben gekregen aan het einde van de Nederlandse Renaissance, is als volgt. Na de vergrotende trap (liever, mooier, groter, slimmer etc.) volgt altijd dan. Dan geeft aan dat we bij het vergelijken een ongelijkheid constateren. Of, anders gezegd: er is een rangorde in de vergelijking: “eerst komt het een, dan het ander.”
Voorbeelden:
– De gevolgen waren ernstiger dan voorzien.
– Uit de test blijkt dat hij slimmer is dan ik.
Als gebruiken we, wanneer we tijdens de vergelijking constateren dat er sprake van gelijkheid is. Eenvoudig gezegd, we gebruiken als bij vergelijkingen waarin zo, net zo en even voorkomt.
Voorbeelden:
– Hij is net zo slim als Angela.
– Hannelore is even oud als Johannes.
Als wordt ook gebruikt, wanneer er binnen een gelijke situatie, toch een ongelijkheid wordt vastgesteld; dit valt op door het hier boven al genoemde woordje zo . Er is in deze constructies dus géén sprake van een vergrotende trap.
– Hoewel Jan en ik even hard gewerkt hadden, was zijn bonus twee keer zo hoog als die van mij.
– Die schoenen zijn bij de ene winkel drie keer zo duur als bij de de ander.
– Karel is lang niet zo goed in zijn werk als zijn collega Maartje.
