Wassenaar – In Brandweermuseum Wassenaar staat object nummer 377. Dat is een nummer dat onze oprichter Van der Mark met een mooi etiket op het voorwerp heeft aangebracht. In de catalogus van de heer Bom uit 1925 staat: 377 Pinakel van het afgebrande stadhuis van Leiden 12 februari 1929.
Waarom stond dit eigenlijk op het stadhuis van Leiden? Dat valt terug te voeren op de 80 jarige oorlog toen de geuzen streden tegen Filips II. De katholieken onder diens leiding stonden bekend om hun intolerantie tegen elk ander geloof. De pinakel is een hommage aan de Turken, die toentertijd bekend stonden om hun tolerantie. Daarbij werd de uitdrukking “liever Turks dan Paaps”, of ‘liever Turks dan Paus” door de Watergeuzen gebruikt in de 16e eeuw. De uitdrukking komt tijdens de Opstand in verschillende variaties voor.
De leus werd gevoerd om er mee aan te geven hoe anti-katholiek de Watergeuzen waren. Hun gebetenheid op de katholieken was zo fel, dat ze liever een verbond met de niet-christelijke Turken zouden willen sluiten, dan het hoofd in de schoot te willen leggen voor Filips II. Dikwijls ziet men de spreuk afgebeeld op penningen in de vorm van een wassende maan, het symbool van de islamitische Turken. Zo waren er ook pinakels met een halve maan, die op de dakrand van het Leidse stadhuis werden geplaatst, waarmee de stad Leiden in 1612 zich achter de leuze ‘liever Turks dan Paaps” schaarde. . Ook in Geuzenliederen werd een verband gelegd tussen Willem van Oranje en de Turkse tolerantie:
Den Prince van Oraengien triumphant
Godt sal hem gheven wijsheyt en verstant,
Op dat Gods Woort tot desen stonden,
Mach gepreect worden aen elcken cant,
Liever Turcks dan paus bevonden.
Al is den Turk gheen Christen genaemt,
Hy en heeft niemant om tgeloove gebrant,
Als die papisten doen alle dage
De leuze verwoordde dus het verlangen van de vervolgde protestantse christenen naar religieuze tolerantie. Terwijl de Paus protestantse groepen in Europa vervolgde, gaf de Turkse sultan hen godsdienstvrijheid in het Ottomaanse Rijk. Door dit contrast naar voren te brengen gaven de protestanten blijk aan hun wens om hun geloof in vrijheid te belijden.
De inzet van de Wassenaarse brandweer bij de stadhuisbrand van Leiden op 12 februari 1929 heeft het Brandweermuseum een mooi voorwerp opgeleverd, dat ons herinnert aan het belang van tolerantie.
Column Brandweermuseum Wassenaar
Ook in een klein museum als het Brandweermuseum Wassenaar gebeurt van alles dat voor de meeste mensen verborgen blijft. Niet omdat het geheim is, maar omdat er meestal geen gelegenheid is om er over te berichten. Met deze wekelijkse column willen we dat veranderen. De ene week kan het gaan over een schenking, dan weer over een bijzondere ontmoeting, over een probleem met de vaste collectie, over de dringende behoefte aan hulp of over iets waarop we trots zijn. brandweermuseum@wassenaar.nl, www.brandweermuseumwassenaar.nl ook op twitter en facebook.
