Wassenaar – Brandweermuseum Wassenaar bezit een replica van het Brandspuitenboek van Jan van der Heijden, van de tweede editie uit 1735. In dat boek beschrijft Jan van der Heijden vooral de grote voordelen van zijn uitvinding: de slangenbrandspuit ten opzichte van de oude brandspuiten, die een vaste spuitmond hadden. Hij had groot gelijk, dat blijkt zowel uit zijn verslagen van een groot aantal branden als uit de vergelijking van de financiele schade. Zijn uitvinding was superieur. Daarom is hij ook een van de grote helden uit de brandweergeschiedenis. Zijn uitvinding was een 17e eeuwse innovatie die het blussen in een klap revolutionair effectiever maakte.
Zijn verslag van de brand op 12 januari 1673 is amusant om te lezen. Het gaat om een grote brand in de oude lijnbanen van de Admiraliteit bij de St. Antonispoort in Amsterdam. In de lijnbanen was materiaal voor oorlogsschepen opgeslagen: “in zonderheit voor branders gebruikt, en over zulx waaren ‘er veel krullen, riet, swavel, herpuis en diergelyke materialien in , welke zo hevig opbrandde , dat de vlam teffèns de geheele Stad overlichtte” (Herpuis is een hars)
Het was dus nodig om met veel brandspuiten de brand te bestrijden. De oude spuiten en wat toen gebruikelijk was aan materiaal werd in groten getale aangevoerd. Er was genoeg ruimte om de spuiten neer te zetten rondom de gebouwen. Er werd hard gewerkt om de hoofdgebouwen te blussen en om het overslaan van de brand tegen te gaan. Er werden spuiten op schuiten op het water gebracht, muren en schoorstenen werden omgehaald. Het mocht niet baten. De hoofdgebouwen waren verloren.
De slangenbrandspuit werd pas laat gebracht, doordat het beschikbare exemplaar tamelijk ver weg stond en door een misverstand eerst een oude spuit van die plek werd meegenomen.
Toen de slangenbrandspuit arriveerde kon die geen plek krijgen omdat overal de oude spuiten stonden en de brandweermensen geen tijd en geen zin hadden om plaats te maken. Er was weinig begrip voor de nieuwlichterij van Jan van der Heijden. Twee loodsen op het terrein dreigden ook nog uit te branden. Daar ging de slangenbrandspuit dan maar op af. De oude spuiten konden door hun beperking die brand niet bereiken. Men geloofde niet dat de loodsen nog te redden waren. Maar de slangenbrandspuit deed wat voor onmogelijk werd gehouden en redde de loodsen en alles wat eromheen in brand stond. Het ging snel en het was effectief. Daarna werd in het voorbijgaan ook nog smeulend puin geblust en werd het wegdek gekoeld. Jan van der Heijden schrijft: “Dit voorval, waar uit het verschil der beide Spuiten zonneklaar bleek . dewyl de Oude en al haar blus gereetsehappen , ten eersten met vollen iever te werk gestelt, zelfs niet hadden konnen beletten dat ‘de brand in de hoofthuizen overfloeg en alles tot de grond toe vernielde”
Dat hadden de brandweermensen en de omstanders allemaal kunnen zien en ook dat de nieuwe spuit boven verwachting werkte. Men wilde daarna de oude spuiten niet meer bedienen, hoewel ze nog wel naar branden werden gebracht. Toen eenmaal voldoende nieuwe spuiten beschikbaar waren, was het met de oude gedaan.
Column Brandweermuseum Wassenaar
Ook in een klein museum als het Brandweermuseum Wassenaar gebeurt van alles dat voor de meeste mensen verborgen blijft. Niet omdat het geheim is, maar omdat er meestal geen gelegenheid is om er over te berichten. Met deze wekelijkse column willen we dat veranderen. De ene week kan het gaan over een schenking, dan weer over een bijzondere ontmoeting, over een probleem met de vaste collectie, over de dringende behoefte aan hulp of over iets waarop we trots zijn. brandweermuseum@wassenaar.nl, www.brandweermuseumwassenaar.nl ook op twitter en facebook.
