Slangen of darmen

Wassenaar – Een grote prent in Brandweermuseum Wassenaar toont de uitleg door Jan van der Heijden van zijn “Nieuw Geinventeerde Slang-brandspuiten”. In woord en beeld legt hij uit waarom het gaan bij zijn wereld-innovatie. De tekst is in het Nederlands en in het Frans, zoals dat in de 17e eeuw blijkbaar gebruikelijk was. De kunstenaar heeft een prachtige tekening gemaakt, die ook nog eens heel educatief laat zien wat de slangen brandspuiten allemaal kunnen.

Jan van der Heijden was een handige koopman. Wie bij hem een brandspuit kocht kreeg er zo’n prent bij cadeau. De leren buizen die hij toepaste noemde hij slangen. Blijkbaar deden ze hem daaraan denken. Hij verwerkt de slang ook in zijn fabrieksplaat die hij meestal op zijn spuiten aanbracht. En langs de trap bij zijn huis in de Koestraat in Amsterdam waren de leuningen ook in de vorm van slangen. Die naamgeving is in het contact met buitenlanders soms wat lastig voor een argeloze Nederlander. In het Engels is het een hose of hosepipe en geen snake of serpent. In het Duits is het een Schlauch en geen Schlange. Blijkbaar is het een echt Nederlandse uitvinding die net als de slangenbrandspuit op naam van Jan van der Heijden komt.

Op de prent staat de Franse tekst: “Les pompes a boyaux”. Boyaux zijn darmen, ook wel gangen of loopgraven. Boyaux is nog steeds de meest gebruikte term voor brandslangen, soms preciezer is het “boyaux d’incendie”. Minstens zo eigenaardig dus als de Nederlandse term slang. Daar komt dan nog bij dat een brandkraan in het Frans “bouche d’incendie” wordt genoemd, zoiets als “brandmond’. Mond en darmen wijzen mogelijk op een lichamelijke gedachtengang, wie zal het zeggen?

Een bezoeker uit Franstalig België meende dat het “tuyaux” zou moeten zijn. Dat woord wordt echter meestal niet voor brandslang gebruikt, maar voor buis of pijp.

Weer wat geleerd van een voorwerp in het museum.