Hooibroeicontrole in verleden en heden

Wassenaar – In de verzameling van Brandweermuseum Wassenaar bevinden zich verschillende voorwerpen die te maken hebben met hooibroeicontrole, zoals hooibroeipeilijzers. Zonder thermometer uit de 19e eeuw en met thermometer van eind 19e en begin 20e eeuw. Onze oprichter Gerard van der Mark was een groot voorstander en voorvechter van preventie op dit gebied, omdat er vaak grote branden ontstonden als gevolg van hooibroei.

Hij zegt daar zelf over in een lezing uit 1931: “Elke hooiberg werd onderzocht of door te sterke broeiing brand zou kunnen ontstaan. Men bediende zich daartoe van een ijzeren staaf van ongeveer 4 Meter lang. Deze staaf, peilijzer genaamd, werd met een groten hamer of slegge in het hooi geslagen. Na een tijdsverloop van ongeveer 10 minuten werd het peilijzer er weder uitgetrokken. Naarmate den hittegraad, dien bet ijzer bereikte, trachtte men de inwendige temparatuur van het hooi te bepalen. Het bepalen van den hittegraad van het ijzer geschiedde op een even primitieve, als voor de hand liggende wijze, door eenvoudig er op te spuwen. Siste het ijzer, dan was de hooiberg te heet en moest worden uitgehaald”

Bij de Wassenaarse brandweer waren in het begin van de vorige eeuw acht speciale “brandmeesters voor het hooibroei – onderzoek” aangesteld.
Dat Van der Mark met zijn ijver ook nationaal de aandacht trok blijkt uit een passage uit het Handboek voor de Brandweer uit 1931 van J.B Roelofsen, Hij schrijft:

“De verschillende kleurschakeeringen die het hooi ondergaat. vanaf het moment dat broei daarin optreedt, totdat het vuur haar vernieling begint, heeft men zeer juist kunnen waarnemen op de gehouden Brandweertentoonstelling 1930 te Rotterdam. Door den Heer J. VAN DER MARK, destijds commandant van de Brandweer te Wassenaar, was een inzending gedaan op het gebied van hooibroei, waarvan een volslagen leek een meer dan duidelijk beeld kreeg van het verloop van hooibroei.
Door den Heer VAN DER MARK waren nl. een groot aantal goed afgesloten glazen buizen ingezonden, waarin verschillende monsters hooi en wel in alle stadia van broei.
De kleurenveranderingen van het hooi in de onderscheidene broeiperiodes waren zoodoende zeer leerzaam voorgesteld.”

Dat Roelofsen hier per abuis J. in plaats van G.J. van der Mark schrijft is hem vergeven. Hij vestigt terecht de aandacht op een bijzonder voorwerp, dat zich nu nog in het museum bevindt.

Hooibroeicontrole is echter geen zaak van het verleden, het gebeurt nog steeds. Een halfjaar geleden zagen we op internet dat Interpolis/Achmea voor hooibroeicontrole in het hele land controleurs heeft. We hebben toen gevraagd of er wellicht oud materiaal was voor het museum. Op dat moment was dat er niet, maar begin maart kregen we bericht dat er inmiddels wat beschikbaar was. Vrijdag 20 maart kwamen er twee heren met een schenking van bijzondere voorwerpen. Een cilindervormige container met een hooibroeipeilijzer uit de jaren 60 en een hooibroei meter met toebehoren van begin jaren 90. (die ook nu nog gebruikt wordt)
Prachtige aanwinsten voor de verzameling en een mooie kans om de ontwikkeling te laten zien van het peilijzer waarop gespuugd werd om de temperatuur te schatten in de 19e eeuw, tot aan de elektronische meetapparatuur in de 21e eeuw.