Op 2 maart 2026 wordt de Nationale herdenking en viering van het einde van de Vaarplicht voor de koopvaardij gehouden: ‘80 JAAR EINDE VAARPLICHT’.
32.000 burgerzeelieden van de Nederlandse koopvaardij werden door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en de afkondiging van de Vaarplicht plotsklaps dienstplichtig zeesoldaat op oceanen die veranderden in slagvelden. Ruim 4.200 betaalden daarvoor met hun leven de hoogste prijs. Als lammeren onder wolven vielen weerloze handelsschepen ten prooi aan vijandige luchtaanvallen, mijnen en torpedo’s.
Ondanks enorme gevaren namen ruim 1.200 Nederlandse koopvaardijschepen vanaf het begin van de oorlog deel aan 25 geallieerde operaties, zoals de invasies van Frans Noord-Afrika (Toorts), Zuid-Italië (Husky) en Normandië (Neptune/D-Day). Tijdens de verwoestende Slag om de Atlantische Oceaan zorgden Nederlandse zeelieden zes jaar lang voor de bevoorrading van Engeland met voedsel om de bevolking in leven te houden en met materieel en troepen om de oorlog in Europa te winnen. Grote Nederlandse passagiersschepen werden ingezet als troepentransportschip om honderdduizenden Amerikaanse, Britse en Canadese soldaten te vervoeren naar het strijdtoneel in Europa en Azië. Nederlandse trawlers zorgden voor de escorte van konvooien. Naar Engeland uitgeweken Nederlandse vissers maakten deel uit van de Britse voedselvoorziening.
Zonder de inzet van de koopvaardij zouden Europa en Azië niet zijn bevrijd.
Op 2 maart 1946 kwam er een einde aan de bijna zes jaar durende dienstplicht voor de koopvaardij, zes maanden na het einde van de oorlog in Azië. Pas toen waren de bemanningsleden vrij huiswaarts te keren. De meesten waren getraumatiseerd, wat pas decennia later bekend werd. Een onbekend aantal overleed vervolgens aan de gevolgen.
De koopvaardij leverde de grootste Nederlandse bijdrage aan de bevrijding van Europa en Azië. Dit gegeven is lange tijd onderbelicht gebleven. Tachtig jaar na het einde van de Vaarplicht is het de hoogste tijd om dit te herdenken en te vieren.
Daarom vieren wij – In aansluiting op de herdenking in 2025 van ’80 jaar Vrijheid’ op nationaal niveau in 2026: ’80 JAAR EINDE VAARPLICHT’. Onze helden van de koopvaardij verdienen dat. Zij hielden koers!
Met een grootse samenkomst op maandag 2 maart 2026 vormt Katwijk het hart en de start van deze herdenking en viering. Tal van instanties verlenen hun medewerking. De komende maanden volgen nadere berichten.
Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945
Hubert Nijgh, voorzitter
