Wassenaar – De heer J. Goezinne Az, hoofdcommandeur van de vrijwillige brandweer van Zaandam rond 1920 was niet zo zorgvuldig in zijn dagboek. Zijn notitie: “de mallemiering (ook wel mallemierum genoemd, d.i. het gekorfde einde van een zuigbuis dat in open water wordt gegooid”. blijkt niet te kloppen. Hij zat er letterlijk niet ver naast. De mallemiering is niet de zuigkorf, maar de zuigbuis. Toch wel een groot verschil. Dat bleek uit nader onderzoek.
Het speuren naar de betekenis van woorden brengt altijd weer met zich mee dat het eerst gevonden woord ook anders geschreven blijkt te worden. Zo ook in dit geval.
Mamiering is dan het meest gebruikt. Als scheepsterm komt het woord mamiering al voor in de 16e eeuw. Het gaat dan om een buis van zeildoek of van leer.
In zijn boek Aaloude en hedendaagsche scheeps-bouw en bestier (1690) schrijft Nicolaas Witsen: “De Mamiering aan de pomp is van lappen of zeil-doek gemaakt: hier gaat het water door.” Het Rijksmuseum bezit een Manchet van een mamiering uit V.O.C.-schip de ‘Witte Leeuw’ In beschrijvingen en in gedichten over de walvisvaart komt het woord voor, maar dan heet het ‘spekmamiering’, gebruikt bij het verwerken van de walvis aan boord. In de binnenvaart was het een “soort slang gemaakt van zeildoek welke ondermeer gebruikt wordt om lenswater overboord te geleiden”.
Het gaat dan steeds weer over scheepstermen, maar gelukkig voor ons schreef in 1904 het Woordenboek der Nederlandsche Taal: “Buis van leer of zeildoek, o.a. zekere slang aan eene brandspuit”.
We weten intussen ook dat het woord is afgeleid van een Portugese scheepsterm mangueira: ‘buis van leer of zeildoek’ , waarin het woord manga, dat mouw betekent.
De wat onzorgvuldige formulering van hoofdcommandeur Goezinne heeft ons toch op het goede spoor gebracht. En wat het mooiste is, het woord mallemiering is voor het Brandweermuseum niet verloren gegaan. We kunnen het woord zonder aarzelen gebruiken voor de zuigslang. En er horen mooie verhalen bij.
Column Brandweermuseum Wassenaar
Ook in een klein museum als het Brandweermuseum Wassenaar gebeurt van alles dat voor de meeste mensen verborgen blijft. Niet omdat het geheim is, maar omdat er meestal geen gelegenheid is om er over te berichten. Met deze wekelijkse column willen we dat veranderen. De ene week kan het gaan over een schenking, dan weer over een bijzondere ontmoeting, over een probleem met de vaste collectie, over de dringende behoefte aan hulp of over iets waarop we trots zijn. brandweermuseum@wassenaar.nl, www.brandweermuseumwassenaar.nl ook op twitter en facebook.
